Stimuleren van leervaardigheden

Veel leerkrachten hebben de ervaring dat kinderen die na een intensieve rekenles even gezongen hebben weer fit en energiek zijn, en dat ze weer door kunnen met cognitieve vakken. Het is alsof er even een innerlijke reset is, er weer zuurstof in de hersenen komt en de motivatie om opgaven aan te pakken weer opgeladen is. 

Dat effect wordt gelukkig steeds vaker wetenschappelijk onderzocht en daaruit blijkt dat muziek tal van voordelen biedt voor leer- en denkvaardigheden bij kinderen. We lichten de vijf belangrijkste voordelen uit:

1 Verbetering van geheugen
Muziek kan het geheugen aanzienlijk verbeteren, zowel op korte als lange termijn. Dit komt doordat muziek helpt bij het organiseren en onthouden van informatie. Zowel het werkgeheugen als het auditieve geheugen worden door muziek getraind.

2 Verbetering van concentratie en aandacht
Muziekonderwijs helpt kinderen om hun aandacht te richten en hun concentratievermogen te verbeteren. Dit is belangrijk in het dagelijks leven en bij leren op school. Focus op een onderwerp, aandacht vasthouden bij een detail, combineren van verschillende informatie, discipline en taakvoltooiing, het zijn allemaal aspecten die bij muziek geoefend worden, en bij andere leercontexten enorm van pas komen.

3 Versterking van probleemoplossend vermogen

Muziek stimuleert de ontwikkeling van het probleemoplossend vermogen, doordat het kinderen uitdaagt om creatieve oplossingen te vinden bij het uitvoeren van muziek. Muzikale oefeningen, zoals improvisatie of het creëren van eigen muziek, moedigen kinderen aan om creatieve en innovatieve oplossingen te bedenken. Dit versterkt hun vermogen om buiten de gebaande paden te denken, wat essentieel is voor het oplossen van problemen in verschillende situaties.

4. Stimuleren van abstracte denkprocessen

Muziek helpt kinderen om abstracte denkprocessen te ontwikkelen, zoals het begrijpen van symbolen, metaforen en de betekenis van muzikale structuren. Muziek is van zichzelf uit nauwelijks concreet, maar eerder conceptueel. Muziek vereist dat kinderen abstracte concepten begrijpen, zoals maatsoorten, toonsoorten en samenklanken. Het leren van muziek helpt hen om te denken in termen van abstracte patronen, symbolen en structuren, wat bijvoorbeeld bij wiskunde essentieel is.

5. Versterking van ruimtelijke vaardigheden

Er is ook een verband tussen muziek en ruimtelijke vaardigheden, wat belangrijk is voor het begrijpen van visuele en ruimtelijke relaties in de wereld. Het leren van muziek, vooral bij het spelen van instrumenten zoals piano of gitaar, vereist van kinderen visueel en ruimtelijk denkvermogen. Dit helpt hen om verbanden te leggen tussen verschillende noten, ritmes en toonhoogtes, waarbij deze cognitieve vaardigheden kunnen worden vertaald naar andere gebieden zoals exacte vakken.

Muziek maakt slim

De laatste jaren is er steeds meer onderzoek gedaan naar de relatie tussen muziekonderwijs bij kinderen en de ontwikkeling van hun brein. Wetenschappers als Erik Scherder breken een lans voor meer aandacht voor muziekonderwijs, omdat aangetoond is dat het verschillende hersennetwerken activeert en versterkt. Waar muziek in het sociale leven een verbindende werking heeft, zo stimuleert het in het brein ook verbindingen tussen hersengebieden. Het blijkt dat de hippocampus na muzikale training vergroot is, en dat daarmee de efficiëntie van het geheugen verbeterd is. Diverse andere hersengebieden die te maken hebben met prikkelverwerking, het reguleren van emoties, taal en spraak, motoriek en coördinatie krijgen door muziek een impuls, zowel voor de kortere als voor de langere termijn.

Wat leer je nog meer door muziek?

Van muziekonderwijs is bekend dat het de taalvaardigheid stimuleert, met name door het zingen. Ook het fonologisch bewustzijn, dat een belangrijke vaardigheid is voor taalverwerving en het lezen en schrijven, wordt door muziek versterkt. En doordat muziek steeds uitgevoerd wil worden, worden de expressieve vaardigheden van kinderen gestimuleerd: laat je zien, laat je horen en heb vertrouwen in je presentatie.

Ook wordt een gezond en vrij stemgebruik door zingen gestimuleerd: ademhaling, resonans, articulatie, stemomvang en vocale techniek zorgen ervoor dat je stem goed gevormd en getraind wordt.

Maar niet alle effecten zijn meetbaar. Het is lastig om de exacte leeropbrengst van muziekonderwijs vast te stellen als het om buitenmuzikale leerdoelen gaat. Wat is precies het effect van gezamenlijk zingen op het leervermogen? Hebben specifieke muzikale onderwerpen, bijvoorbeeld majeur-mineur, ritme-oefeningen of fluitspelen, een direct resultaat op het gebied van algemene leervaardigheden? En zo ja, hoe werkt dat dan? Hier valt eigenlijk geen duidelijk antwoord op te geven. Muziekonderwijs is die zin niet weegbaar of meetbaar. En daarmee ook niet toetsbaar: als je dit er instopt komt dat er uit. Dat geldt overigens voor meer vakken, waarbij alleen de concrete kennis en vaardigheden toetsbaar zijn.